Gesloten jeugdzorg is schadelijk voor kinderen

Sinds de over hem gemaakte documentaire Jason is Jason Bhugwandass het boegbeeld van de strijd tegen de gesloten jeugdzorg in Nederland. Stichting Het Vergeten Kind wijdde begin februari haar jaarlijkse campagne aan zijn missie. Dat deed ze onder meer met een oproep via landelijke media om het opsluiten van onschuldige kinderen met forse trauma’s en complexe problematiek te stoppen. De petitie is bijna 130.000 keer getekend.

Het was geen veilige omgeving waar Jason Bhugwandass (24) in opgroeide. Lange tijd had hij te maken met huiselijk geweld en misbruik. Op zijn zestiende escaleerde de situatie. Omdat hij suïcidaal was, werd Jason in de gesloten psychiatrie geplaatst. Een week na zijn zeventiende verjaardag verhuisde hij naar de gesloten jeugdzorg. De hulp die hij hard nodig had, kreeg hij daar niet. “Waar ik op dat moment het meest behoefte aan had, was liefde en nabijheid”, blikt Jason terug. “Maar mijn omgeving was heel kil, het leek op een gevangenis. Alles wat goed ging in mijn leven, viel weg: mijn vrienden, school. Ik zat op het vwo, maar in de instellingen gaven ze geen onderwijs op dat niveau. Het laatste restje ‘normaal leven’ dat ik kende, is daar stukgemaakt. Terwijl juist vriendschappen en onderwijs voor mij de haakjes waren om me op de been te houden vanaf mijn achttiende, de leeftijd waarop de jeugdzorg abrupt eindigt.”

Jason realiseert zich dat de praktijk van de gesloten jeugdzorg voor de doorsnee Nederlander een goed bewaard geheim is. Sinds hij weer ‘buiten’ is, ziet hij het als zijn missie om dat te veranderen. “De samenleving moet zich ervan bewust worden dat de gesloten jeugdzorg schadelijk is voor kinderen. Daarnaast willen we de politiek en het veld mobiliseren. De Tweede Kamer moet er voor zorgen dat gesloten jeugdzorg uit de Jeugdwet wordt gehaald en dat er geld wordt vrijgemaakt voor een betere en passende opvang van kinderen die jeugdzorg nodig hebben. Vervolgens is het aan de zorgsector om dat concreet te maken.”

Experienced Experts
Op verschillende manieren probeert Jason zijn boodschap te verkondigen. Al een aantal jaren maakt hij deel uit van de stichting ExPex (Experienced Experts): getrainde jongeren die zelf ervaring hebben met jeugdhulp en zich inzetten als maatje van jongeren en/of adviseur van instellingen en overheden. Verdeeld over het land werken ExPex mee aan projecten over de thema’s onderwijs, privacy, 18- 18+ en gesloten jeugdzorg. Ze organiseren ervaringstheater en ervaringscafés, zijn vraagbaak en luisterend oor, en treden op als adviseur, meedenker of voorlichter. Zo hopen ze de jeugdhulp te verbeteren vanuit het perspectief van de jongeren zelf.

Ook bij de landelijke campagne ‘de Week van het Vergeten Kind’, die dit jaar plaatsvond van 28 januari tot en met 4 februari, zijn ExPex betrokken. In de nasleep van de campagne hielden drie van hen op 7 februari een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden. Aanleiding voor het debat was de motie van René Peters (CDA) en Attje Kuiken (PvdA) om te stoppen met gesloten jeugdzorg. De motie werd in november 2021 aangenomen, maar Jason en andere ExPex hebben zo hun twijfels bij de uitvoerbaarheid. “Het gaat om een grote groep: in 2020 zaten er in Nederland ruim 1.800 kinderen voor korte of langere tijd in de gesloten jeugdzorg. Kinderen die niets strafbaars hebben gedaan. De vraag is hoe je hen wél goed opvangt. Ambulante hulp is een mogelijkheid, maar dat is niet voor iedereen haalbaar. Een andere oplossing zijn kleinschalige woonvoorzieningen, met maximaal vier kinderen en een hulpverlener, waar de kinderen kunnen bouwen aan een nieuw leven en worden betrokken bij de maatschappij.”

Koers bepalen
Naast meer stabiele kleinschalige woonplekken pleit Het Vergeten Kind ook voor therapie zonder wachtlijst en betere zorg voor hulpverleners, zodat zij met ruimere bemensing en gerichte training kinderen met complexe problemen beter kunnen helpen. De campagne moest de politiek het laatste zetje geven en de koers bepalen. Jason: “Sommige provincies en zorginstellingen zijn al bezig met het afbouwen van de gesloten jeugdzorg, maar dit probleem moet landelijk worden opgepakt. Na de campagne moet duidelijk worden wie waarvoor verantwoordelijk is. Bij het vervolgtraject willen wij als ervaringsdeskundigen graag worden betrokken.”

Met Jason zelf gaat het nu een stuk beter. “De traumatherapie die ik heb gehad én mijn studie hebben me het meest geholpen om mijn leven weer op de rit te krijgen. School was voor mij, ook toen ik in de gesloten jeugdzorg zat, van levensbelang. Maar volgens mijn begeleiders kon ik dat toen niet aan. Daardoor raakte ik het laatste restje vertrouwen in de hulpverlening kwijt. Ik zou er enorm bij gebaat zijn geweest als ik meteen therapie en onderwijs had gekregen.”

Jason constateert dat de manco’s van de gesloten jeugdzorg ook de pijnpunten in het traject daarvoor blootleggen. “De zorg die ik heb gehad, sloot niet aan op de basale behoeften van een kind: liefde ontvangen en gehoord worden. Nu ben ik zover dat ik geen zin meer heb in de ggz en is mijn belangrijkste contact de poh’er. Die luistert echt naar me, daar kan ik mee in gesprek zonder dat hij me iets kan afnemen of me iets kan aandoen. Als de eerstelijnszorg er op tijd bij is, kan ze werken vanuit de kracht en de autonomie van gezinnen. Dat heb ik gemist.”

Foto: Tom van Huisstede

Auteur: Meyke Houben